Kraken mag of niet? – Dé antikraakwet bestaat niet

Nederland heeft in tegenstelling tot wat veel mensen denken nog steeds geen echte antikraakwet. Serieuze pogingen in het verleden zijn mislukt. Toch wil dat nog niet zeggen dat kraken zo maar mag.

Van het wetsontwerp dat Van Agt indiende – in 1973, nog voor de kraakbeweging in de jaren tachtig zijn hoogtijdagen beleefde – bleef maar weinig over. Het voorstel, dat kraken daadwerkelijk verboden zou maken, werd aan alle kanten aangepast en afgezwakt en trad pas in 1986 in werking als de Leegstandswet. In die wet staat niet dat kraken strafbaar is. Maar wel of geen wettelijke regelingen: leegstand, kraken en ontruimingen blijven onderwerpen die de gemoederen bezighouden.

Nog geen jaar leeg?
Er wordt wel eens gezegd dat kraken legaal is, maar dat is niet helemaal waar. De eigenaar van een woning kan te allen tijde ontruiming vorderen. Staat een woning nog geen twaalf maanden leeg, dan biedt het strafrecht de eigenaar bescherming. Kraken is dan bij de wet verboden en strafbaar (Artikel 429 sexies Wetboek van Strafrecht, zie kader). Daarmee is nog niet gezegd dat de eigenaar van het pand de krakers eigenhandig mag uitzetten.

Het enige wat de eigenaar kan doen, is aangifte doen bij de politie. Als de officier van justitie vervolgens een strafbaar feit constateert, kan die de politie opdracht geven om tot aanhouding over te gaan. In de praktijk betekent dit dat de woning ontruimd zal worden.

Langer dan een jaar leeg?
Wordt de woning gekraakt als hij meer dan twaalf maanden niet is gebruikt, dan biedt Artikel 429 sexies Wetboek van Strafrecht (zie kader) geen bescherming meer. Er is dan sprake van een geschil tussen de eigenaar en de krakers, en niet meer van een strafbaar feit. In dat geval kan de eigenaar van de gekraakte woning alleen langs civielrechtelijke weg proberen een einde te maken aan deze situatie. Degenen die nu in het pand wonen, worden immers ook beschermd door de wet.

Toch is het ook dan nog niet gezegd dat de woning gekraakt mág worden. Kan de eigenaar aantonen dat hij plannen heeft met zijn pand, dan zal de rechter waarschijnlijk beslissen dat de krakers moeten vertrekken. Kan hij dat niet, dan worden de krakers in het gelijk gesteld. Woonruimte is in Nederland, en vooral in de grote studentensteden, een schaars goed. Langdurige ongerechtvaardigde leegstand is dan moeilijk te accepteren.

Overigens is het wel zo dat ‘braak’, het feitelijke openbreken van het pand, altijd strafbaar is, hoe lang het pand ook leeg staat (Artikel 138 Wetboek van Strafrecht, zie kader). Het probleem daarvan voor de huiseigenaar is echter dat braak alleen ten laste kan worden gelegd als de krakers op heterdaad betrapt worden.

Problemen voorkomen
Als uw huis lang te koop staat en het dreigt zelfs langer dan twaalf maanden te duren, is het aan te raden preventieve maatregelen te nemen. Vóór alles is het zaak de woning er zo bewoond mogelijk uit te laten zien: een paar meubels erin, gordijnen voor de ramen, geen uitpuilende brievenbus… Het is een kleine moeite, en het kan veel problemen voorkomen.

Daarnaast kunt u besluiten uw woning tijdelijk te verhuren op grond van de Leegstandswet. Maar aan zo’n tijdelijke huuroverkomst zijn wel nogal wat voorwaarden verbonden. Zo moet de huurder er schriftelijk van op de hoogte worden gebracht dat het om een tijdelijke huurovereenkomst gaat, hoe lang de vergunning geldig is en wat de huurprijs is. Is aan één van deze eisen niet voldaan, dan gelden de gewone regels van het huurrecht; en dat biedt vooral de huurders veel bescherming.

Een kraakwacht is een andere optie. Door het pand te bewonen, zorgt de kraakwacht ervoor dat het gebouw niet gekraakt wordt. Een kraakwacht is voor de wet niet hetzelfde als een tijdelijke huurder; een antikraakovereenkomst is te beschouwen als een ‘overeenkomst tot bewaarneming’. Een kraakwacht betaalt geen huur, maar alleen een vergoeding voor de kosten van gas, licht en water. Dat bedrag mag niet hoger zijn dan de werkelijke kosten. Is dat wel het geval, dan is er geen sprake van een antikraakovereenkomst, maar een huurovereenkomst.

Wat u ook besluit, zorg er in ieder geval voor dat u tijdig in actie komt. Als uw huis twaalf maanden of langer leeg staat en het wordt dan gekraakt, kan het veel tijd en geld kosten om uw probleem op te lossen. Want ook al staat u misschien in uw recht, juridische procedures kunnen erg lang duren en de kosten van het proces en de advocaat kunnen flink in de papieren lopen.

Wat zegt de wet?
Artikel 429 sexies Sr luidt als volgt: ‘Hij die een door hem wederrechtelijk in gebruik genomen woning of gebouw, waarvan het gebruik door de rechthebbende niet meer dan twaalf maanden voorafgaande aan die wederrechtelijke ingebruikname is beeïndigd, op vordering van of vanwege de rechthebbende niet aanstonds ontruimt, wordt gestraft met hechtenis van ten hoogste vier maanden of geldboete van de derde categorie.’ Deze bepaling is er om de eigenaar de tijd te geven zijn pand een nieuwe bestemming te geven. De wet zegt dus dat twaalf maanden daarvoor een redelijke termijn is. Daarna kan de eigenaar zich niet meer op dit artikel beroepen.

Artikel 138 Sr bestaat uit vier leden. De belangrijkste bepaling staat in het eerste lid: ‘Hij die in de woning of het besloten lokaal of erf, bij een ander in gebruik, wederrechtelijk binnendringt of, wederrechtelijk aldaar vertoevende, zich niet op de vordering van of vanwege de rechthebbende aanstonds verwijdert, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes maanden of geldboete van de derde categorie.’

Het klinkt ingewikkeld, maar het komt erop neer dat niemand zonder toestemming naar binnen mag in een pand dat door een ander wordt bewoond. Ook niet als hij de eigenaar van het pand is en de ander de kraker van dat pand is.

Bron: Eigen Huis Magazine, januari 2006
Datum nieuwsbericht: 15-01-2006